Türkiye’de Yüz Plastik Cerrahinin Kulak-Burun-Boğaz Uzmanlık Dalı İçindeki Yeri
Türk Otorinolarengoloji ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği Yeterlilik Kurulu Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Komisyonu, Avrupa Birliği Tıpta Uzmanlık Kurulu (UEMS), Avrupa Kulak Burun Boğaz Baş Boyun Cerrahisi Akademisi, Amerikan Kulak Burun Boğaz Baş Boyun Cerrahisi Akademisi’ne göre Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı çalışma alanı baş-boyun bölgesindeki tüm anatomik alanlar ve bunlarla ilgili yapıların fonksiyonel bozukluklarını, travmalarını, malformasyon ve deformitelerini (doğumsal veya edinsel), neoplazmlarını ve enfeksiyonlarını da içeren tüm hastalıklar ve bozukluklara yönelik koruyucu hekimliği, tanı, cerrahi dışı ve cerrahi (onkolojik, endokrinolojik, plastik ve rekonstrüktif de dahil olmak üzere) tedavi ve rehabilitasyon konusundaki klinik bilgi, beceri ve uygulamaları kapsamaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de “baş ve boyun bölgesi”ne ait tüm ameliyatların eğitimini vermekten ve bu ameliyatları yapmaktan sorumlu uzmanlık alanı “Kulak Burun Boğaz Hastalıkları (KBB)” uzmanlığıdır.
Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği 1930 yılında kurulmuştur. Burada söz konusu olan Yüz Plastik Cerrahi uygulamaları da, KBB girişimlerinin doğası gereği estetik unsurlar içermesi ve estetik bilgi ve becerisini gerektirmesi nedeniyle Türkiye'deki KBB uzmanları tarafından her zaman günlük pratikte yerini almıştır. Bu süre içerisinde yüz plastik cerrahi konusunda çalışmalarını yoğunlaştıran KBB uzmanlarının en önemli örneklerinden birisi Doç. Dr. Erdoğan Konuk’dur. KBB ihtisasını tamamladıktan sonra 1956 yılında Paris Tıp Fakültesi KBB Kliniği’nde yüz plastik cerrahisi eğitimi almış, Türkiye'ye döndükten sonra Yeşilçam ve sosyetenin en önemli isimlerinin yüz gençleştirme ve rinoplasti ameliyatlarını gerçekleştirmiştir (http://www.kanalkbb.com/news2.php?id=866). Kendisi aynı zamanda 1961 yılında iki KBB uzmanı (Prof. Dr. Safa Karatay, Prof. Dr. Emin Burat) ile birlikte 15 kişilik Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Derneği'nin kurucularından olmuştur.
Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği 2001 yılında Yüz Plastik Cerrahi alt dal çalışma grubunu oluşturmuştur. Tamamı KBB Uzmanı'ndan oluşan Yüz Plastik Cerrahi Derneği, 2005 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen, ulusal, mesleki ve bilimsel hizmet vermeyi amaçlayan bu derneğin amacı, yüz plastik cerrahi alanında eğitim, tanıtım, uygulama, araştırma, tıbbi hizmet standartları ve ulusal politikalar oluşturarak hastalara bu alanda daha kaliteli bir hizmet sağlanması olarak özetlenebilir. Her yıl ulusal bir toplantı yapan dernek 2014 yılında 8. Ulusal yıllık toplantısını gerçekleştirmiştir Bu derneğin halen aktif olarak 200 KBB uzmanı ve 2 plastik cerrah üyesi bulunmaktadır. Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi ile koordinasyon içinde çalışmaktadır. Ayrıca Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği'ne 2011 yılında affiliye olmuştur. Bu dernek yıllık toplantılarına ek olarak bölgesel çapta eğitim toplantıları düzenlemektedir, Türk KBB BBC Derneği ile işbirliği yapılarak yüz plastik cerrahi eğitimini daha iyi hale getirmek için Yüz Plastik Cerrahi Okulu kurulmuştur. Yüz Plastik Cerrahi Okulu ilk öğrencilerini 2013 yılında mezun etmiş olup, her yıl yeni öğrencilerle çalışmalarına devam etmektedir. Bu okulda her yıl 10 KBB Uzmanına yoğun bir şekilde teorik ve kadavra üzerinde pratik yüz plastik cerrahisi eğitimi verilmekte, ayrıca çeşitli merkezlere ziyaretler gerçekleştirilerek eğitimin pekiştirilmesi amaçlanmaktadır.
Avrupa Tıp Uzmanları Birliği (UEMS – Union Europeenne des Medecins Specialistes / European Union of Medical Specialists) 2000 yılında Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi uygulamalrı ile ilgili bir asistan karnesi (logbook) yayınlamıştır. İlk kez 2001 yılında Ege Üniversitesi Kulak-Burun-Boğaz Anabilim Dalı'nda kullanılmaya başlayan bu karne, daha sonra Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği tarafından Türkiye çapında yaygınlaştırılmıştır. 2004 yılında kurulan Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Yeterlik Kurulu tarafından ilk iş olarak Türk KBB asistan karnesi UEMS ile paralellik gösterecek şekilde oluşturulmuş, daha sonra aynı kurul tarafından benzer doğrultuda uzmanlık çekirdek eğitim programını da hazırlamıştır. Bu iki çalışma ile, tüm Yüz Plastik Cerrahi uygulamaları ilk defa Türk Kulak Burun Boğaz uzmanlık eğitimindeki yerini resmi olarak almıştır.
Dünyada yüz plastik cerrahinin KBB içindeki yerini incelediğimizde; Amerikan Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Akademisinin 1964 yılında kuruluğu görülmektedir. 1968 yılında Amerikan Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Akademisi KBB uzmanlık eğitimi sonrası fellowship proramını başlatmıştır. 1972 yılında Amerikan Yüz Plastik Cerrahi Akademisi Amerikan Tıp Birliği tarafından tanınmıştır. 1985 yılında Amerikan Tıp Birliği tarafından yüz plastik cerrahisi KBB’nin resmi bir yan dalı olarak kabul edilmiş ve doktor tanımlama listesine “Yüz Plastik Cerrahı” tanımı eklenmiştir. 1986 yılında kurulan American Board of Facial Plastic and Reconstructive Surgery tarafından yüz plastik cerrahide yeterlilik sınavları yapılmaya başlanmıştır.
Tüm Avrupa ülkelerininin Ulusal KBB dernekleri tarafından iki delegenin gönderildiği Avrupa Tıp Uzmanları Birliği (UEMS-ORL) Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Grubu, her yıl toplanarak Avrupa ülkelerinde Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi eğitiminin standartlarını belirler. KBB yan dalları, 2014 yılında UEMS tarafından Avrupa’da da resmi olarak kabul edilmiştir. UEMS’nin kabul etmiş olduğu KBB’nin Avrupa’daki yedi yan dalı: Baş Boyun Cerrahisi, Yüz Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahisi, Rinoloji Allerji, Pediatrik Kulak Burun Boğaz hastalıkları, Otoloji Nörootoloji, Odyoloji Vestibuloji, Foniatri ve İletişim Bozukluklarıdır. Böylelikle, Amerika’da yaklaşık 30 yıldır var olduğu gibi, "Yüz Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi" KBB’nin yan dallarından biri olarak Avrupa’da da resmi olarak oluşturulmuştur.
Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi 1977 yılında kurulmuştur. Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi esas olarak Avrupa'daki cerrahlar için kurulmuş olmasına rağmen, Avrupa dışından üyeleri de vardır, resmi dili İngilizce’dir. Akademi, Avrupa’da yüz plastik cerrahinin tanınmasında ve yüz plastik cerrahi yan dalının uygun eğitim şemalarının hazırlanmasında aktif rol almaktadır. Uluslararası Yüz Plastik Cerrahi Dernekleri Federasyonu'nun bir üyesi olarak, Mezuniyet Sonrası Fellowship Programı ile Amerikan Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Yeterlilik Sınavı'na eşdeğer kuralları ve sınavı olan ortak bir sertifika yöntemi bulunmaktadır. EAFPS Toplantıları yılda bir kez yapılmaktadır. 33. Avrupa Akademisi Yıllık Yüz Plastik Cerrahi Toplantısı 2010 yılında Antalya'da Türk Yüz Plastik Cerrahi Derneği'nin ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Halen yüz gençleştirme odak grubu direktörlüğünü Prof. Dr. Özcan Çakmak yapmaktadır, Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisinin Başkanlığı'na ise Prof. Dr. Fazıl Apaydın seçilmiştir. Bu önemli akademinin yönetim kurulunda iki Türk’ün olması ülkemizde yüz plastik cerrahinin ulaştığı yüksek düzeyi göstermektedir.
Dünyadaki Yüz Plastik Cerrahi Derneklerini tek bir çatı altında birleştiren “Uluslararası Yüz Plastik Rekonstruktif Cerrahi Dernekleri Federasyonu” eğitim kalite ve standartını tüm dünyada yükseltmeyi hedefleyerek kurulmuştur. Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi de bu federasyonun bir parçasıdır. Yüz Plastik Cerrahide uluslararası eğitim kalitesini tescil etmek için kurulan “Yüz Plastik Cerrahide Uluslararası Sertifikasyon Yeterlik Kurulu” Amerikan Yüz Plastik Cerrahi Yeterlik Kurulu ile birlikte her sene Washington’da yüz plastik cerrahide yeterlilik sınavı yapmaktadır. 2013 yılından itibaren Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi kendi yeterlilik sınavını yapmaya başlamıştır. Her yıl Londra’da yapılan Avrupa Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Yeterlilik Sınavında başarılı olabilmek için öncelikle adayların yapmış oldukları yüz plastik cerrahi ameliyatlarının yeterli bulunması, değerlendirmeyi geçenlerin 2 aşamalı sınavdan başarılı olmaları gerekmektedir. Tamamen gönüllülük bazında girilen bu sınav Yüz Plastik Cerrahide yeterliliğini ispatlamak isteyen kişiler için olup, bugüne kadar Türkiye'den 6 KBB Uzmanı yapılan bu sınavı başarıyla geçmiştir.
Türkiye'de ve dünyada yukarıda verilen bilgilerden de anlaşıldığı üzere Kulak-Burun-Boğaz Hastalıkları uzmanları yıllardan beri yoğun olarak Yüz Plastik Cerrahi ile ilgili olarak, hem yurt içinde, hem de yurt dışında sürekli eğitim programlarına hem eğitici hem de eğitilen olarak katılmaktadır. Türkiye'de ayrıca her yıl hem Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği'nin yıllık toplantılarında, hem Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Vakfı eğitim programlarında, hem Yüz Plastik Cerrahi Derneğinin sürekli yaptığı eğitim programlarında, hem de çeşitli üniversite ve eğitim hastanelerinin düzenlediği toplantılarda Kulak-Burun-Boğaz Hastalıkları uzmanları Yüz Plastik Cerrahi alanında yoğun eğitim almakta ve uygulamalarını da bilimsel ortamlarda sunmaktadırlar. Ayrıca Kulak-Burun-Boğaz Hastalıkları uzmanları tarafından bilimsel dergilerde Yüz Plastik Cerrahi ile ilgili yoğun bir şekilde bilimsel yayınlar yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığı 2010 yılında “Ağız Yüz ve Çene Cerrahisi” ana uzmanlık dalını kurmuştur. Bu yeni uzmanlık dalına başvuran pekçok KBB uzmanı yapılan değerlendirme sonrası Ağız Yüz ve Çene Cerrahisi uzmanı ünvanı almaya hak kazanmıştır.
Türk KBB Asistan karnelerinde uzun zamandır yer alan tüm yüz plastik cerrahi işlemleri, 1 Ocak 2015 tarihinde yürürlüğe giren “Türk Tabipler Birliği Hekimlik Uygulamaları Veritabanında” detaylı bir biçimde KBB listesi içerisinde yerini almıştır. Son olarak, Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurulan ve Türkiye’de uzmanlık eğitiminin koordinasyonundan birinci derecede sorumlu olan Tıpta Uzmanlık Kurulu’nun, 02.12.1012 tarihinde yayınlamış olduğu Kulak Burun Boğaz Müfredatı da tüm yüz plastik cerrahi ameliyatlarını içermektedir. Tıpta Uzmanlık Kurulu KBB Müfredatı'nda, Yüz Plastik Cerrahisi'ni KBB Uzmanlarının yan dal uzmanlık eğitimi alabilecekleri 7 yan daldan birisi olarak kabul etmiştir.
Sonuç olarak yüz plastik cerrahisi Amerika’da ve Avrupa’da Kulak Burun Boğaz branşının resmi yan dalı olup, yüz, baş ve boyun bölgesindeki tüm yapıların her türlü plastik, estetik ve rekonstrüktif girişimlerini kapsamına almaktadır. Türkiye’de KBB Hastalıkları uzmanları da, KBB uzmanlık alanının evrensel olarak kapsama alanına girmekte olan tüm yüz plastik cerrahi uygulamaları konusunda eğitim almaktadır (Detaylı bilgi için ekte verilen web adreslerinden asistan karnesi, çekirdek eğitim programı ve Yüz Plastik Cerrahi üst ihtisas yönetmeliği incelenebilir). Yüz plastik cerrahisi üzerine yoğunlaşmış Türk KBB uzmanları, Avrupa’da bu konudaki en güçlü kurum olan Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi'ne üye olabilirler, Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi'nin uzmanlık sonrası eğitim (fellowship) programlarına başvurabilirler ve Avrupa Yüz Plastik Rekonstrüktif Cerrahi Yeterlilik Sınavına girebilirler.
Kaynaklar:
1. Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Derneği web sayfası: www.kbb.org.tr
2. Türk Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Yeterlik Kurulu web sayfası: www.kbbyeterlik.org.tr
3. Yüz Plastik Cerrahi Derneği web sayfası: www.fpcd.org.tr
4. Amerikan Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Akademisi web sayfası: www.aafprs.org
5. Amerikan Yüz Plastik Rekonstrüktif Cerrahide Sertifikasyon web sayfası: www.abfprs.org
6. Avrupa Tıp Uzmanları Birligi (UEMS-ENT) Kulak-Burun-Boğaz ve Baş-Boyun Cerrahisi Grubu www.orluems.com
7. Avrupa Yüz Plastik Cerrahi Akademisi web sayfası: www.eafps.org
8. Avrupa Yüz Plastik Rekonstrüktif Cerrahi Board Sınavı web sayfası: www.ebcfprs.org
9. UluslararasıYüz Plastik Cerrahi Dernekleri Federasyonu web sayfası: www.iffpss.org
10. Uluslararası Yüz Plastik Rekonstrüktif Cerrahide Sertifikasyon web sayfası: www.ibcfprs.com
11. Türk Tabipler Birliği Hekimlik Uygulamaları Veritabanı: www.belgelik.dr.tr/huv
12. Sağlık Bakanlığı Tıpta Uzmanlık Kurulu: Tıpta Uzmanlık Kurulu
